Мақолаҳо

Тоҷикон дар рушди илми башарӣ нақши муҳим дошта, на танҳо дар интиқоли тамаддуни қадимаи юнониву ҳиндиву мисрӣ ба Аврупои имрӯза саҳми асосиро гузоштаанд, балки худашон низ дар равнақи улуми мавҷуда ва ба миён омадану рушди илмҳои нав нақши калидӣ доранд. Вале ҷанбаи кайҳоншиносии таҳқиқоти мутафаккирони гузаштаи мо хеле кам таҳқиқ шудааст ва ниёз ба пажӯҳиши густурдаи осори онҳо ва нақши онҳо дар рушди илми баъдӣ вуҷуд дорад. Бо вуҷуди он то имрӯз таҳқиқоти арзишманде дар шинохти осори нуҷумии бузургоне мисли Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, Аҳмади Фарғонӣ, Насируддини Тӯсӣ, Абӯрайҳони Берунӣ ва дигарон сурат гирифтааст, ки шинос шудан бо онҳо аз манфиат холӣ нест.

Адён ва таммадуни шинохташуда аз дер боз маросиме ба унвони зиёрат доштанд, ба ин маъно, ки пайравони он адён барои вафо кардан ба назр ва аҳди хеш, сипосгузорӣ ва ташаккур аз Худо ва ё худоён ё арвоҳи муқаддас, ки ба он эътикод доштанд, бо он амал баракот талабида; ба маконҳое, ки аз назари онҳо муқаддас буд, мерафтанд ва умуман барои онон ҳадя ва қурбонӣ мебурданд.

Ҳасад ё ҳасодат одати бадест, ки дар луғат ба маънои орзӯи аз байн рафтани неъматҳо ва пешравиҳои дигарон аст. Шахси ҳасуд касест, ки дар дарунаш як ҳиссе нисбат ба атрофиён дорад, пешравиҳои онҳоро намехоҳад ва пайваста дар орзӯи он аст, ки инсонҳо шикаст бихуранд ва агар тавонои дошта бошад, монеи пешравиҳои атрофиён мешавад.

Сада чун Наврӯзу Меҳргон иди қадимаи мардуми форсизабон буда, дар даврони куҳан хеле пуршукӯҳ, бо оростани хони пурнозу неъмат ҷашн гирифта мешуд. Дар осори илмию фарҳангии абармардони форсу тоҷик Абӯрайҳони Берунӣ, Абулқосим Фирдавсӣ, Байҳақӣ ва дигарон оид ба он маълумоти ҷолибу рангин ва муфассал мавҷуданд.

         Абулқосим Фирдавсӣ таърихи пайдоишу ҷашн гирифтани Садаро ба давраи ҳукмронии подшоҳи Эронзамин — Ҳушанги афсонавӣ нисбат додааст.

Мувофиқи ривояти «Шоҳнома» Ҳушанг шоҳи пешдодиён ин ҷашнро асос гузоштааст.Гӯё Ҳушанг ҳамроҳи дарбориёнаш дар саҳро ба море дучор меояд. Ҳушанг сӯйи мор санг меандозад. Санг бар санги дигар бархӯрда аз он оташак меҷаҳад ва ба ҳамин васила оташ кашф мегардад. Минбаъд одамон ба ҳамин муносибат оташ афрӯхта ба он саҷда мекарданд.

Сада ҷашни мулуки номдор аст,

Зи Афридуну аз Ҷам ёдгор аст. Унсурӣ